Een donker meisje als hoofdpersonage

Waarom heb ik gekozen voor een donker meisje als hoofdpersoon?

Chocolaatje, Betoverde Boom, De Monsterschool

Sinds ik tante en moeder ben, lees ik vaker kinderboeken voor. Het viel mij op dat de hoofdpersoon in Nederlandse kinderboeken meestal een jongetje is. Ook als het een dier is, zoals Kikker of Tip de Muis, dan is de hoofdpersoon een jongetje. Bij menselijke hoofdpersonen, is de held nog vaak een wit jongetje zoals Boutje en Dolfje of wit meisje.

De culturele diversiteit in kinderboeken vond ik als voorlezer mager. Bij mijn kinderboeken wilde ik dat graag doorbreken. Onlangs deelde ik de nieuwe omslag van de Drakenacademie, waarop weer prominent de Chocoladejuf staat, een donkere jongedame. Ik krijg weleens de vraag 'Een donker meisje als hoofdpersoon, is dat wel zo verstandig Varish?' Ik had niet zo snel een antwoord paraat, dus ben ik dit onderwerp gaan verkennen.

Ten eerste, hoe staat het met de vertegenwoordiging van donkere kinderen en meisjes in Nederland kinderboeken?

De Universiteit Leiden deed de eerste studie naar personages van kleur in Nederlandse boeken voor jonge kinderen tot 6 jaar.* De onderzoekers van de faculteit Sociale Wetenschappen bestudeerden de hoofdpersonen uit alle kinderboeken die tussen 2009 en 2018 prijzen hebben gewonnen, het vaakst zijn verkocht en het meest zijn uitgeleend in de bibliotheek.

In totaal kon van zo’n 2.053 personages in 64 boeken de huidskleur worden vastgesteld: 84 procent was wit en 16 procent van de personages had een kleur. ‘Vervolgens hebben we deze statistieken vergeleken met de verhouding in de Nederlandse bevolking. Er was sprake van een ondervertegenwoordiging van zwarte personages’, zegt promovendus Ymke de Bruijn in de Volkskrant. 'Want als je kijkt naar de Nederlandse bevolking tussen de 0 en 5 jaar (het publiek waarvoor de kinderboeken zijn bedoeld), dan zou je verwachten dat zo’n 19 tot 28 procent van de personages niet wit is. Dit getal loopt nogal uiteen, omdat het uitmaakt of je de tweede generatie migranten meerekent als wit (dan is de bevolkingsgroep met een kleur dus kleiner, namelijk 19 procent) of als niet wit (28 procent).' Nog iets opvallends uit het onderzoek: vrouwen van kleur vertolkten vaker een rol op de achtergrond dan witte vrouwen.

Ten tweede, wat zijn de effecten van meer diversiteit in kinderboeken?

In dit opiniestuk van het Parool staat treffend beschreven wat het effect van meer diversiteit in kinderboeken kan zijn. Onderzoek laat zien dat kinderen al op jonge leeftijd heersende opvattingen en vooroordelen over bijvoorbeeld vrouwen en zwarte mensen hebben overgenomen. Die krijgen zij onbewust mee via onder andere opvoeding, onderwijs en kinderboeken. Dat betekent gelukkig dus ook dat kinderboeken die divers en inclusief zijn een bijdrage kunnen leveren aan het afbreken en voorkomen van diezelfde opvattingen en vooroordelen.

Hoewel de kinderboeken met meer diversiteit met meer vrouwelijke en donkere hoofdpersonen toeneemt, bestaat het idee dat deze verhalen voornamelijk geschreven zijn voor meisjes en donkere kinderen. Dat is zonde! Het hele doel van diversiteit in kinderboeken is dat alle kinderen wennen aan een donkere held of een moedige prinses. Hierdoor leren ze, impliciet, dat iedereen die er anders uitziet (dan de status quo) erbij hoort en een verhaal heeft.

Ten derde, welk aanbod van kinderboeken met donkere meisjes als hoofdpersoon bestaan er?

Hieronder een kleine greep uit Nederlandstalige kinderboeken. Met name uitgeverij Rose Stories heeft een breed aanbod aan kinderboeken met donkere meisjes als hoofdpersoon.

Stuur mij vooral tips op varishna@smrtibooks.nl zodat ik deze lijst kan uitbreiden!